Zijn brieven uit een ander tijdperk?

Ik koos het artikel ‘Brieven in de les Nederlands, creatief omgaan met taal’ uit FONS door mijn ervaringen met de schrijf-ze-VRIJdag. De leerlingen kregen van mij en enkele andere leerkrachten de opdracht om een brief te schrijven tegen onrecht. Om deze actie aantrekkelijker te maken, hebben we kant-en-klare brieven afgedrukt. Het enige wat de leerlingen nog moesten doen is het verzendadres noteren, handtekening plaatsen en een postzegel plakken. Toch bleek dit nog heel moeilijk te zijn. Waar hoort een postzegel? Waar moet het verzendadres staan?

Het schrijven van brieven lijkt uit een historisch tijdperk te komen. Toch zouden de leerlingen schrikken als ze weten hoe vaak ze met brieven in contact komen. Een eerste voorbeeld is een film waarin een acteur een brief schrijft en voorleest om achtergrondinformatie te delen met de kijker. Een tweede voorbeeld zijn songteksten die in de vorm van een brief zijn geschreven, zoals Ruimtevaarder van Kommil Foo. Ten slotte zullen de jongeren later sollicitatiebrieven moeten opstellen om ergens te kunnen werken.

Het schrijven van brieven blijkt dus toch wel een belangrijke vaardigheid te zijn. Er zijn nog meer voordelen hieraan verbonden. Ten eerste is een brief heel fysiek, waardoor het heel persoonlijk aanvoelt. Ten tweede heb je heel veel keuzevrijheid. Je kan de kleur van je papier, envelop en balpen kiezen. Daarnaast kun je de brief heel vaak opnieuw schrijven en nadenken over of je de brief wel echt wilt opsturen. Ten slotte is een brief heel persoonlijk. Een brief die niet geadresseerd is aan jou zal je niet openen. Je kan de brief ook heel gemakkelijk vernietigen, zodat er geen bewijsmateriaal meer is. Dit kan niet met sms’jes of Facebook-berichten. Deze teksten zullen voor eeuwig op het world wide web staan.

Peter Van Damme en Gino Bombeke vermeldden in het artikel enkele goede voorbeelden om met brieven aan de slag te gaan in de les. Een eerste voorbeeld waarmee ik zelf aan de slag wil gaan is het schrijven van een brief naar jezelf over vijf jaar. De leerlingen beantwoorden hierin enkele vragen, zoals:

• Waar wil je over vijf jaar staan in je leven?

• Wat zijn jouw plannen?

• Wat wil je bereikt hebben binnen vijf jaar?

• Wie ben je nu?

• Wie ben jij over vijf jaar?

Deze opdracht is heel persoonlijk. Daarom vermoed ik dat deze opdracht veel vlotter zal gaan dan wanneer de leerlingen een brief moeten schrijven naar bijvoorbeeld hun vakantieliefde. Een tweede voorbeeld is het creatief aan de slag gaan met brieven. De leerlingen krijgen de opdracht om een brief te schrijven naar iemand die ze zelf mogen kiezen. Deze brief moeten ze creatief vormgeven. Ze moeten stilstaan bij het kiezen van de kleur van het papier, de envelop en de balpen. Daarna zullen ze hun brief creatief moeten voordragen door bijvoorbeeld achtergrondmuziek te gebruiken, naar een bepaalde locatie te gaan of de brief al wandelend voorlezen. De leerlingen zijn hierin volledig vrij.

Er zijn zoveel mogelijkheden om van een saaie schrijf-, lees-, luister- of spreekvaardigheid iets origineels en leuks te maken. De opdracht kan enkel binnen de les Nederlands gegeven worden, maar het kan ook doorgetrokken worden naar andere vakken. Het is de taak van de leerkracht om het leerplan op te fleuren met opdrachten en werkvormen die aansluiten bij de leefwereld van de jongeren. Er zijn hiervoor heel wat bestaande mogelijkheden. Kijk naar het onderwijs in het buitenland of ga in dialoog met een onderwijsexpert. Ten slotte moet je het warm water niet uitvinden!

---

Van Damme, P., & Bombeke, G. (2021, november). Brieven in de les Nederlands, creatief omgaan met taal. FONS, 7. https://frisonderwijsnederlands.files.wordpress.com/2021/11/fons_7_1_van_damme_bombeke.pdf

De Filomela Brieven. (z.d.). Diorama. Geraadpleegd op 25 maart 2022, van https://puzzelpost.nl/product/filomela-brieven/ [afbeelding]